Spelen, een drijvende kracht

Volgens de evolutiebiologie ontplooit het leven zich door telkens opnieuw bouwsteentjes als een groter geheel te doen samenwerken. Het grotere geheel kan méér dan de som van deze bouwsteentjes. Het is deze meerwaarde die we levensenergie kunnen noemen. Zo worden moleculen opgenomen in eiwitten en eiwitten op hun beurt omgevormd tot DNA en cellen. Cellen worden dan weer opgenomen in weefsels en organen die zich samen organiseren tot een volledige mens.

Uiteindelijk gaan ook mensen onderling sociale groepen vormen.

Een kilogram losse rijstkorrels kan je moeilijk verplaatsen.
Een kilogram rijst in een zak kan men als een geheel gemakkelijk verplaatsen en stapelen.

Het verenigen van bouwsteentjes tot een beter functionerend geheel gebeurt door een sa­men­wer­kings­cyclus. Een dergelijke cyclus begint met een conflict tussen de bouwsteentjes omdat deze hun autonomie niet graag opgeven. Via conflictbemiddeling ontstaat na een tijdje samenwerking.

Tijdens hun opvoeding leren mensen om met steeds meer coördinatie te bewegen. Hierdoor leert het lichaam om beter te functioneren op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak. Je kan stellen dat dankzij het doorlopen van erg veel ‘samenwerkingscycli’ de interne samenhang én de samenhang tussen een persoon en zijn/haar omgeving worden versterkt.

Hoe beter iemand leert functioneren in een groep, hoe beter dit is voor zijn of haar gezondheid! En omgekeerd ... gezonde mensen zijn socialer.
Deze dubbele samenhang wordt bekomen door een optimaal werkend autonoom zenuwstelsel en een optimaal werkend immuunsysteem.

Een evenwichtig autonoom zenuwstelsel is een uiting van veerkracht en omgekeerd. Het autonome zenuwstelsel zorgt voor onze levensenergie en voor de goede werking van de organen in ons lichaam. Er is een nauwe samenwerking tussen dit autonome zenuwstelsel, het immuunsysteem en de regeling van onze hormonen.

Dit deel van ons zenuwstelsel kunnen we niet met onze wilskracht sturen.
Dit zenuwstelsel valt uiteen in een deel dat zorgt voor die energie die we nodig hebben om te vechten en te vluchten.

We noemen dit deel het sympathisch zenuwstelsel. De kernen van dit zenuwstelsel zitten gebundeld in zenuwcentra die als een ladderwerk voor de wervels van de ganse rug zitten, helemaal tot aan de top van het staartbeentje.
Wanneer mensen onder stress komen te staan, worden de hormonen adrenaline en cortisone aangemaakt en de vecht/vlucht respons actief. Deze stressreactie geeft veel energie om te functioneren, waardoor het lichaam uitgeput kan geraken, wanneer het te lang blijft vechten of vluchten. Dit is nadelig voor de persoon die ten gevolge van uitputting ziek kan worden, maar ook voor zijn of haar omgeving.

Het onderdeel van het autonome zenuwstelsel dat uitputting dient te voorkomen, noemen we de het para­sym­patisch zenuwstelsel. Dit parasympatisch zenuwstelsel kan op twee manieren het energieverbruik van het sympathisch zenuwstelsel stoppen of afremmen.

De eerste reactie maakt gebruik van zenuwbanen.
Dit systeem doet de ademsnelheid en de hartslag dalen en kan zelfs zorgen voor een hartstilstand. Deze reactie zorgt voor ‘bevriezen van de schrik’. Voor zoogdieren kan dit echter gevaarlijk zijn, omdat de hersenen van warmbloedige dieren constant zuurstofaanvoer nodig hebben. Zoogdieren hebben een nieuw onderdeel van het parasympatisch zenuwstelsel ‘uitgevonden’ om op een fijne manier het energierovende sympathisch zenuwstelsel af te zwakken of om te buigen. Dit sociale zenuwstelsel zorgt voor com­mu­ni­ca­tie en samenwerking tussen een individu en zijn omgeving. Het is dus ‘het’ mechanisme om conflict om te buigen naar samenwerking binnen een groter geheel.

Mensen maken gebruik van dit zenuwstelsel, wanneer ze samen eten, dansen, praten, lachen, zingen, spelen. Dit zenuwstelsel is actief wanneer mensen met een zachte blik naar mekaar kijken, hun kaakgewrichten ontspannen, actief naar mekaar luisteren en sierlijke bewegingen maken. Het maken van vloeiende en sierlijke bewegingen gebeurt, omdat mensen hun gevoelszenuwen tijdens het bewegen actief gebruiken. Ze kunnen daardoor de bewegingen die de spieren en de gewrichten maken, laten begeleiden en steunen door een veerkrachtig bindweefsel. Het bindweefsel kan, wanneer het voldoende elastisch is, elas­ti­sche be­we­gings­ener­gie opstapelen en loslaten om op die manier moeiteloze verende bewegingen toe te laten.

Je kan deze drie aspecten van het autonome zenuwstelsel, het sympathische deel, de primitieve parasympaticus en de sociale parasympaticus voorstellen door een verkeerslicht:

Iemand met een goed ontwikkeld sociaal zenuwstelsel beschikt dus over een warme, aangenaam klinkende stem.

Spelen is in de aanwezigheid van groen licht, oranje en rood licht uitdagen.
Het sociale zenuwstelsel bestaat uit snelle vezels, die door interacties met de buitenwereld groeien en getraind worden.
Een dergelijke training noemen we in de volksmond ‘spelen’.

Wanneer mensen spelen dan leren ze beter omspringen met emoties. Door dit spelende leerproces kan men steeds beter de emoties van boosheid, angst, verdriet en piekeren transformeren.Zo groeien mensen tot sociale wezens die met plezier toenadering tot mekaar zoeken en met plezier samenwerken. Het is tevens de weg om moeiteloos te leren bewegen, dansen en springen. In onze westerse samenleving hebben mensen meer last van chronische stress, dan van accute stress.

Door veel te zitten, te staren naar boeken en beeldschermen en te zwijgen, ontwikkelen mensen chronische stress.
Een dergelijke fysieke inactiviteit geeft druk op de ze­nuw­kernen van het sympathisch zenuwstelsel, waardoor een onderhuidse gejaagdheid ontstaat. De afwezigheid van speels uitgevoerde bewegingen doet het bindweefsel verstijven en ondermijnt de werking van het sociale zenuwstelsel. De expressiviteit van mensen gaat ver­armen met eenzaamheid en chronische ziekten als resultaat.

De ontwikkeling van veerkracht zorgt ervoor dat de samenwerkingscycli spelenderwijs worden hersteld.
Hierbij leren mensen, liefst in groep, die vaardigheden die hen toelaten om vreugdevol hun lichaam te gebruiken.
Belangrijk hierbij is het leren actief luisteren, ontspannen ademen, duidelijk communiceren via de stem en via lichaamstaal. Mensen ontplooien hierdoor ritmegevoel, levensvreugde, affirmatief bewegen en samenhorigheid.

Het zijn deze vaardigheden die mensen stressbestendiger maken en hen behoeden voor ziektes die door te veel stress ontstaan of erger worden. Dit kan enkel door het lichaam zo te trainen dat het lichaam leert kiezen voor het sociale ze­nuw­stel­sel in plaats van het primitieve parasympatisch ze­nuw­stel­sel om de activiteit van het sympathisch zenuwstelsel af te remmen. Zowel het werken aan veerkrachtig bind­weef­sel in de ledematen, de romp en het hoofd als lichamelijke zelfexpressie en stemontwikkeling zijn hierbij erg belangrijk.

Dr. Herlinde Wynants

Voor vragen over dit artikel kan je mailen naar info@raliga.be
Meer info op raliga.be over: veerkracht | Krachtige Veren | stress