Hoe vermoeidheid overwinnen?

Meer weten over vermoeidheid, de oorzaken ervan en hoe het te behandelen, om je energetische zelf weer te voelen.

Iedereen is moe van tijd tot tijd.
Maar wat als je behoefte aan rust overdreven lijkt, of storend wordt in jouw dagelijks leven, wat eens een “lege batterij”-vermoeidheid leek, nu in een allesoverheersende vermoeidheid is veranderd?
Veel mensen met artritisgerelateerde aandoeningen ervaren vermoeidheid.
Tot 98 procent van de mensen met reumatoïde artritis (RA) klagen over vermoeidheid, zo ook 50 procent of meer van de mensen met lupus of het syndroom van Sjögren. Het percentage groeit bij obesitas, depressie, fibromyalgie, congestief hartfalen, longproblemen of chronische hoofdpijn.

Veel mensen beschrijven vermoeidheid als een ernstige afmatting en een overweldigende uitputting die niet met slaap betert.
Wanneer je bij jezelf merkt dat je geen energie hebt, zelfs niet na een volledige nachtrust, kan er van vermoeidheid sprake zijn. Mensen met chronische ziekten kunnen vermoeidheid ervaren die komt en gaat, maar de meesten kampen met langdurige vermoeidheid. De aanvallen lijken uit het niets op te duiken, omdat ze niet voorafgaan door een extra activiteit en ze kunnen zelfs optreden wanneer het met de gewrichten goed gaat.

Veel voorkomende oorzaken van vermoeidheid
Om een effectieve behandeling voor je vermoeidheid te vinden, moet je eerst de oorzaak kennen. Factoren die bijdragen tot vermoeidheid omvatten ontsteking, chronische pijn, hormonale veranderingen, anemie, slechte nachtrust, depressie en stress. Ook de meeste mensen met fibromyalgie lijden aan chronische vermoeidheid. Andere aandoeningen die kunnen leiden tot vermoeidheid zijn: coeliakie, cardiovasculaire problemen of longproblemen geassocieerd met ontsteking (zoals interstitiële longziekte).

Een aantal van volgende factoren kan een rol spelen maar zelfs de behandeling van ook maar één probleem kan reeds aanzienlijke verlichting bieden.

Slaap en pijn
Voor veel mensen met artritis wordt vermoeidheid vaak veroorzaakt door slapeloosheid (insomnia) en een onrustige slaap als gevolg van pijn. Een comfortabele slaaphouding vinden, is een uitdaging wanneer je gewrichten gezwollen en pijnlijk zijn. De kwaliteit van je slaap is veelal belangrijker dan de kwantiteit. Zes of zeven uur diepe slaap maakt dat jij je beter voelt dan acht uur in bed woelen en herhaaldelijk wakker worden.

Depressie
Mensen met ontstekingsziekten raken sneller in een depressie, wat de vermoeidheid kan doen toenemen. Bij mensen met artritis kan de depressie ook een nevenwerking van bepaalde medicijnen zijn, zoals Prednison. Bovendien kan de depressie verergeren door het slopend effect door de chronische pijn van de ziekte. Chronische pijn beïnvloedt ook de hersenen, met als gevolg onstabiliteit in het hormonenpijl en neurotransmitters, zoals serotonine, wat tot depressie kan leiden.

Bijwerkingen van medicijnen en vermoeidheid
Sommige geneesmiddelen kunnen bij sommige mensen slaperigheid veroorzaken, wat tot vermoeidheid kan bijdragen. Men denke o.a. antidepressiva zogenaamde selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's), met inbegrip van Paxil, Prozac en Zoloft. Ongeveer 20 procent van de mensen met fibromyalgie die SSRI's slikken, rapporteren slaperigheid als bijwerking.

Ook andere medicijnen hebben slaperigheid als een vaak voorkomende bijwerking, bijvoorbeeld pijnstillers, zoals oxycodon (OxyContin); sommige voorgeschreven niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals diclofenac (Voltaren) of naproxen (Naprosyn); driecyclische antidepressiva zoals amitriptyline hydrochloride (Elavil, Endep, Vanatrip); DMARD's (disease-modifying antirheumatic drugs), zoals azathioprine en methotrexaat; antihistaminica zoals difenhydramine (Benadryl).

Ontsteking
Het immuunsysteem van je lichaam helpt jou normaal gesproken om je gezond te houden door het afweren van bacteriën die ziektes veroorzaken. Maar als je een auto-immuunziekte hebt, zoals reumatoïde artritis (RA), valt je immuunsysteem je eigen lichaam aan. Wanneer het immuunsysteem geactiveerd is, produceert het cytokines - chemische boodschappers die de intensiteit en de duur van de immuunrespons reguleren. Mensen met inflammatoire vormen van artritis hebben constant een hoog niveau van deze boodschappers, hetgeen tot ontsteking leidt en vermoeidheid teweegbrengt. Het is alsof je lichaam zich continu tegen de griep moet verweren.

Anemie
Bloedarmoede ontstaat wanneer je niet genoeg rode bloedcellen aanmaakt. Het beïnvloedt tot twee derden van RA-patiënten en komt vaak voor bij mensen met ernstige gewrichtsaandoeningen. Een chronische ziekte kan de levensduur van de rode bloedcellen verlagen. Met te weinig of te kleine rode bloedcellen heeft het lichaam niet voldoende ijzer dat normaal de zuurstof die wij inademen vasthoudt en het in het lichaam voor energieproductie verspreidt. Je lichaam moet dan extra hard werken, wanneer je beweegt. Zelfs bij de normale dagelijkse activiteiten worden de spieren sneller moe, met vermoeidheid tot gevolg.

Verlies van spiermassa
Wanneer je te veel spierweefsel verliest, dragen de resterende spieren de last om je lichaam te bewegen. Veel mensen met een ernstige RA worden getroffen door een aandoening genaamd cachexie, waarbij de spiermassa afneemt en de vermoeidheid toeneemt. Cachexie wordt gelinkt met hoge niveaus van cytokinen die het overactief immuunsysteem produceert. Biologische medicijnen, zoals adalimumab (Humira), etanercept (Enbrel) en infliximab (Remicade), remmen de aanmaak van cytokines af en kan de progressie van de cachexie vertragen.

Andere onderliggende aandoeningen
Andere elementen kunnen tot vermoeidheid leiden. Men denke aan onderliggende infecties; laag elektrolytengehalte (mineralen die in het bloed een elektrische lading voeren, waaronder calcium, kalium en natrium); laag niveau van bepaalde vitaminen (vitamine D en B12) die cellen helpen energie te produceren; problemen van het metabolisme in de lever of nieren; problemen met de schildklierfunctie (hypothyreoïdie); of andere chronische aandoeningen, zoals hypoglykemie.

Medicijnen om de symptomen van vermoeidheid te behandelen
Om gemakkelijker de oorzaak van jouw vermoeidheid te vinden, is het nuttig om een dagboek bij te houden, hoe jij je dagelijks voelt. Soms heb je niet voldoende tijd om tijdens je afspraak met de arts over je vermoeidheid te praten. Dus laat van tevoren je arts weten dat je het hierover wilt hebben en dan zijn jullie meteen beiden beter voorbereid om het probleem aan te pakken. Zodra jouw arts mogelijke oorzaken voor je vermoeidheid heeft gevonden, kan een behandelplan worden opgemaakt.

Als je bloedarmoede hebt, zal je ijzerbehandelingen of het hormoon epoëtine (Epogen, Procrit) krijgen. Als de vermoeidheid een groter probleem dan je pijn is, heb je "activerende" medicijnen nodig die jouw energie verhogen, o.a. sommige antidepressiva, zoals bupropion (Wellbutrin) en psychostimulantia zoals modafinil (Provigil), die overmatige slaperigheid verminderen bij slaapstoornissen zoals narcolepsie of slaapapneu. Een combinatie van deze geneesmiddelen met niet-medicamenteuze behandelingen, zoals lichaamsbeweging en cognitieve gedragstherapie (CGT), vermindert bij veel mensen vermoeidheid en verhoogt de energie.

Voor mensen bij wie de vermoeidheid slaapgerelateerd is – t.t.z. bij diegenen die moeite hebben in slaap te vallen of in slaap te blijven 's nachts als gevolg van angst of slapeloosheid - kunnen slaappillen helpen om de herstellende slaap te bevorderen en onzekerheid voor de volgende dag verminderen of voorkomen. De nieuwere medicijnen, waaronder eszopiclone (Lunesta), lorazepam (Ativan), zaleplon (Sonata) en zolpidem (Ambien), geven minder kans op afhankelijkheid dan oudere slaapmiddelen of milde kalmeringsmiddelen, zoals alprazolam (Xanax), clonazepam (Klonopin) en diazepam (Valium). Hoofdpijn en slaperigheid overdag kunnen nog steeds optreden bij sommige mensen.

Wijzigingen in levensstijl om vermoeidheid te bevechten
Regelmatig bewegen
Beweging helpt bij vermoeidheid op verschillende manieren. Het verhoogt de spiermassa en kracht, wat beweging gemakkelijker maakt. Het verhoogt ook de bloedcirculatie en flexibiliteit, hetgeen de pijn doet verminderen. Daarnaast worden er door beweging endorfines geproduceerd, neurotransmitters vanuit de hersenen die jou een gevoel van welzijn en energie geven. Als je niet gewend bent om te bewegen, neem dan contact op met jouw arts of fysiotherapeut. Geleidelijk aan oefeningen opbouwen, tot twee of drie keer per week krachttrainingen en drie tot vier maal per week cardiovasculaire oefeningen, zoals wandelen, fietsen of zwemmen, die jouw uithoudingsvermogen en kracht verhogen. Yoga en tai chi vergroten het bereik van de beweging en verminderen stress.

Eet gezond
Eten is een genot met als doel: je lichaam voeden. Kies wat je eet met zorg; gezonde voedingsmiddelen zijn jouw energiebron. Noten, groenten en fruit, volkoren granen zullen helpen om jouw lichaam de nodige energie te geven. Begin altijd je dag met een ontbijt. Denk aan eiwitten (zoals een ei of yoghurt) en koolhydraten (zoals volkoren brood of havermout).

Steun je gewrichten
Het dragen van een brace of je met een loopkruk ondersteunen, helpt om de druk op je gewrichten en de spieren eromheen te verminderen, wat bij vermoeidheid kan helpen.

Hou je aan goede slaapgewoonten
Wees consistent. Ga naar bed en sta iedere dag op rond hetzelfde uur. Volg elke nacht hetzelfde ritueel voor het slapengaan; dit zal je lichaam het signaal geven dat het tijd is om te slapen. Of je nu een warm bad neemt, een boek leest, naar muziek luistert, of een kruiswoordraadsel invult, elk ritueel is goed als het voor jou werkt.

Neem een pauze
Luister naar je lichaam en rust tussen twee activiteiten. Rust laat je spieren bijtanken voor de volgende activiteit. Plan regelmatig pauzes in per dag. Je moet niet langer rusten dan je actief bent, tenzij je koorts of een infectie hebt.

Het kan tijd en speurwerk vergen om jouw vermoeidheid te verslaan. Probeer positief te blijven en werk samen met jouw arts om de juiste combinatie van behandelingen in de juiste verhouding te vinden om je vermoeidheid het hoofd te bieden.
Vergeet niet dat ieder mens uniek is wat betreft de oorzaak van zijn vermoeidheid; zo ook is ieder mens uniek in de behandeling die voor hem werkt.
 

Voor vragen over dit artikel kan je mailen naar info@raliga.be

Bron: Tekst (vrije vertaling)  Arthritis Foundation, How To Beat Fatigue